پژوهش در خدمت تولید سبز فرش دستباف

به گزارش روابط عمومی شرکت سهامی فرش ایران به نقل از پژوهشگاه رنگ طرح «طراحی و تولید سبز فرش دستباف با استفاده از فناوری‌های جدید به منظور افزایش صادرات» به سرپرستی دکتر کمال الدین قرنجیگ عضو هیات علمی پژوهشگاه رنگ، در فراخوان طرح های برتر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی استان تهران در راستای رونق تولید، به عنوان طرح برگزیده انتخاب شد.

بر پایه این گزارش امروزه استفاده از ترکیبات زیست سازگار به منظور حفظ محیط زیست و رفع آلودگی‌ها به شدت افزایش یافته و یکی از مواردی که به شدت آلوده کننده محیط زیست است فرایند رنگرزی می‌باشد که در کشورمان از این فرایند در تولید فرش دستباف استفاده می‌شود.

حضور مواد سمی در فرش سبب کاهش صادرات شده لذا در این طرح جایگزین کردن مواد زیست سازگار به جای ترکیبات سمی و آلوده کننده محیط زیست در تولید سبز فرش دستباف به منظور افزایش صادرات مد نظر است.

در این راستا مواد رنگزای گیاهی بومی به عنوان عامل ایجاد کننده رنگ در فرش مورد مطالعه قرار گرفته و برای این کار استخراج مواد رنگزا به روش «سطح پاسخ» بهینه شده لذا خواص رنگی و ثباتی کلیه کالاهای رنگرزی شده نشان می‌دهد که مواد رنگزای استخراج شده قابلیت رنگرزی نخ پشمی را با خواص ثباتی معقول داراست و دارای قدرت رنگی ثابت بوده و از تکرارپذیری قابل قبولی برخوردار است.

همچنین در این طرح عملیات ضد میکروبی کردن فرش دستباف تهیه شده به روش دوستدار محیط زیست با موفقیت انجام شده است به طوری که خواص ضدمیکروبی پس از ده بار شستشو از پایداری قابل قبولی برخوردار بوده و تاثیر منفی بر ویژگی های رنگی و ثباتی کالاهای رنگرزی شده نداشته است.

از دستاوردهای این پژوهش که با همکاری اعضای هیئت علمی، کارشناسان و دانشجویان پژوهشگاه رنگ با دانشگاه هنر اسلامی تبریز و مرکز ملی فرش ایران انجام شده است علاوه بر تولید سبز فرش دستباف هریس، انتشار چهار مقاله در نشریات معتبر خارجی، یک مقاله علمی پژوهشی داخلی، ارایه بیش از چهار مقاله در کنفرانس‌های بین المللی و برگزاری دو دوره آموزشی برای رنگرزان حوزه فرش بوده است.

طرح پژوهشی “طراحی و تولید سبز فرش دستبافت با استفاده از فناوری‌های جدید به منظور افزایش صادرات” در فراخوان طرح‌های برتر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی استان تهران در راستای رونق تولید، به عنوان طرح برگزیده انتخاب شد.

این انتخاب پس از تشکیل کارگروهی با جلسات متعدد و با حضور نمایندگان دانشگاه‌های صنعتی شریف، شهیدبهشتی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، علامه طباطبایی و همچنین نمایندگان استانداری تهران و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه معین استان صورت گرفت و پس از بررسی طرح‌های واصله، پنج طرح برتر به عنوان طرح‌های برگزیده انتخاب شدند که طرح دکتر کمال الدین قرنجیگ عضو هیئت علمی پژوهشگاه رنگ با نام “طراحی و تولید سبز فرش دستبافت با استفاده از فناوری‌های جدید به منظور افزایش صادرات” به عنوان یکی از پنج طرح برتر انتخاب شد.

چکیده طرح

امروزه استفاده از ترکیبات زیست سازگار به منظور حفظ محیط زیست و رفع آلودگی ها به شدت افزایش یافته است. یکی از مواردی که به شدت آلوده کننده محیط زیست است فرایند رنگرزی می باشد که در کشورمان از این فرایند در تولید فرش دستباف استفاده می شود. امروزه بی تردید اکثر فرش های ایرانی با مواد رنگزای مصنوعی رنگرزی می شوند. برخی از این مواد رنگزا سمی و به شدت آلوده کننده محیط زیست هستند. حضور مواد سمی در فرش سبب کاهش صادرات این محصول می شود. در این طرح جایگزین کردن مواد زیست سازگار به جای ترکیبات سمی و آلوده کننده محیط زیست در تولید سبز فرش دستباف به منظور افزایش صادرات مد نظر است. در این راستا مواد رنگزای گیاهی بومی به عنوان عامل ایجاد کننده رنگ در فرش مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این کار استخراج مواد رنگزا به روش سطح پاسخ بهینه شده است. عصاره های بدست آمده از استخراج مواد رنگزا از گیاهان در نهایت منجر به تولید محصولات پودری برای رنگرزی آسان و آماده مصرف با قدرت رنگی ثابت شده است. مواد رنگزای تولید شده برای رنگرزی نخ پشمی به کار برده شده و بهترین عملکرد رنگرزی در روش ابتدا دندانه و بعد رنگرزی بدست آمده است. خواص رنگی و ثباتی کلیه کالاهای رنگرزی شده نشان می دهد که مواد رنگزای استخراج شده قابلیت رنگرزی نخ پشمی را با خواص ثباتی معقول داراست و دارای قدرت رنگی ثابت بوده و از تکرارپذیری قابل قبولی برخوردار است. کالاهای رنگرزی شده در مقیاس نیمه صنعتی برای تهیه فرش هریس مورد استفاده قرار گرفته است. کاربرد مواد زیست سازگار در رنگرزی کالای پشمی مورد استفاده در نخ فرش دستباف در بازتولید فام رنگی، پارامترهای روشنایی و خلوص و بطور کلی گاموت رنگی نمونه های طرح فرش هریس بسیار موفق عمل نموده است و با تقریب بسیار خوبی کلیه فام های طرح فرش هریس را بازسازی نماید. همچنین در این طرح عملیات ضد میکروبی کردن فرش دستباف تهیه شده به روش دوستدار محیط زیست با موفقیت انجام شده است به طوریکه خواص ضدمیکروبی پس از ده بار شستشو از پایداری قابل قبولی برخوردار بوده و تاثیر منفی بر ویژگی های رنگی و ثباتی کالاهای رنگرزی شده نداشته است. نورتاب کردن الیاف پشم و استفاده از آن در تهیه فرش زیست سازگار با محیط زیست از دیگر فعالیت های این طرح بوده است.