چرا باید فرش دستباف بخریم؟

دکترسیدمحمدمهدی میرزاامینی

فرش دستباف ایرانی کالایی است که آوازه زیبایی و کیفیت منحصر به فرد آن عالم گیر است. استادی می‌گفت اگر هر ایرانی داشتن یک ماشین بنز برایش مایه فخر است هر آلمانی داشتن یک فرش ایرانی برایش چنین حکمی را دارد. امّا چرا ما ایرانی‌ها کمتر به خرید فرش دستباف این کالای نفیس سنتی، میهنی و کاربردی خودمان توجه می‌کنیم؟
در این نوشتار سعی می‌کنیم چند اشتباه بزرگ در عدم توجه به فرش دستباف و خرید آن توسط هموطنانمان را مرور کنیم. با این حال متذکر می‌شویم که فرش دستباف ایرانی در مقایسه با بافته‌های ماشینی هرگز رقیبی ندارد.

 اشتباه اول:

عمده ترین چیزی که ایرانیان را در استفاده از فرش دستباف گمراه می‌کند قیمت این کالاست. عموماً دربین اقشار مختلف جامعه شایع است که فرش دستباف کالایی گران قیمت است که فقط عده‌ای ثروتمند و دارای تمکن مالی از عهده خرید آن بر می‌آیند و با همین تصورات کلاً دور فرش دستباف را یک خط قرمز می‌کشند و سودای خرید آن را برای وقتی میگذارند که به قول معروف پول‌دارشدند!
امّا در حقیقت این تصور تمام واقعیت نیست. فرش دستباف در عین حال که از تراز قیمتی بالاتری نسبت به سایر کفپوش‌های مصنوعی و ماشینی برخوردار است امّا با این حال دارای تنوع قیمتی بسیار مناسبی است. از قیمت‌های پایینی همچون انواع گبه‌های درشت باف و انواع بافته‌های سنتی عشایر و ایلات گرفته تا فرش‌های تمام ابریشمی ریز بافت قم و تبریز و … تنوع قیمتی زیادی وجود دارد که مطمئناً با آشنایی بیشتر متناسب با نوع کاربرد و سطح قیمت هریک از آن‌ها طیف وسیع‌تری از هموطنان هنردوست ما توان خرید فرش دستباف را خواهند داشت.

اشتباه دوم:

جوامع امروزی با سرعت هرچه بیشتر رو به سوی صنعتی شدن و تولید کالاهای مصنوعی و بشرساخته دارند که این مسئله بیش از هرچیز سلامتی جسمی انسان‌ها را با چالشی گسترده در مواجهه با این حجم از مصنوعات بشری روبرو می‌سازد. لذا در کشورهای توسعه یافته توجه به استفاده هرچه بیشتر از مواد طبیعی برای تضمین سلامتی و حرکت به سمت جامعه سبز بسیار مهم است.
در کشور ما این مسئله شاید آنگونه که باید و شاید مورد توجه خانواده‌ها نباشد. فرش از کالاهای بسیار کاربردی در خانواده ایرانی است به صورتی که خانه ایرانی را بدون فرش نمی‌توان متصور شد. فرش دستباف که از مواد طبیعی (پشم، پنبه و …) تهیه شده است می‌تواند تا حد قابل توجهی خیال ما را در استفاده از یک کفپوش پرزدار که حافظ سلامت جسم ماست راحت کند. در این صورت آن اختلاف قیمت ارزش آن را دارد که سلامتی خود را از این نظر تضمین کنیم.

اشتباه سوم:

محیط زندگی مطلوب و آرامش بخش همواره تأثیر بسزایی در سلامت روانی و تمرکز بر روی امور روزمره و کاری ما خواهد داشت. لذا طراحی و چیدمان این محیط از اهمیت بسزایی در القای این آرامش برخوردار خواهد بود. در مجموع کفپوش‌های صنعتی و ماشینیِ عموماً بی‌هویت امروزی که به وفور نیز دیده می‌شود و غالباً از سلائق زودگذر و فصلی جوامع طراحی می‌گردد و الزاماً نیز سنخیتی با فرهنگ و خواسته‌های زیبایی شناسانه ما ندارد به نحو شایسته‌ای نمی‌تواند در طراحی یک فضای دلنشین و آرامش بخش نقش چندان مثبت و موثری ایفا کند. از طرفی فرار انسان‌های مدرن و زندگی‌های ماشینی از هجمه‌ این فضاهای بی هویتِ جاری به محلی که برگرفته از فرهنگ و سنتی اصیل باشد امری غیر قابل انکار است.
فرش دستباف ایرانی یکی از آن کالاهایی است که در فراهم آوردن این فضای دلنشین و آرامش بخش قطعاً هیچ رقیبی ندارد. که خارج از مرزهای ایران این مسئله را به درستی درک نموده‌اند و وقت آن رسیده است که مردم خوش ذوق ما نیز به فرش ایرانی نگاهی مدرن داشته باشند.

اشتباه چهارم:

داشتن یک ذهن اقتصادی در سطح یک خانوار همیشه ما را به سمتی هدایت می‌کند که همواره درآمد را صرف اموری نماییم که به نسبت نیاز بیشترین کاربرد و بهره را برای ما داشته باشد. از طرفی پس انداز و سرمایه گزاری نیز بخش دیگری از فعالیت‌های یک ذهن اقتصادی در تخصیص درآمد یک خانواده می‌باشد. حال کالایی کاربردی را در نظر بگیریم که در عین حال یک سرمایه نیز باشد. نمونه بارز چنین کالایی طلاست. خانم‌ها برای زینت خود عموماً جواهرآلات مختلفی استفاده می‌نمایند که در صورت نیاز با اندک اختلاف قیمتی حال چه بیشتر یا کمتر حداقل به اصل سرمایه خود می‌رسند. یعنی کالایی که همیشه به پول نقد نزدیک است. البته طلا و جواهر از کالاهای ضروری یک زندگی و یا یک خانواده محسوب نمی‌شود.
حال فرش (دستباف یا ماشینی) را در نظر بگیریم. یک نیاز ضروری هر خانواده ایرانی است. پس اگر ما بتوانیم این نیاز ضروری را طوری تأمین نماییم که به نحوی یک سرمایه گذاری هم محسوب شود یعنی ما با یک تیر دو هدف را نشانه رفته‌ایم. در این شرایط اگر ما به بهایی کمتر فرشی ماشینی را تهیه کنیم در اصل سرمایه‌ای در منزل نداریم و صرفاً نیاز کاربردی ما -آن هم در سطح معمولی- رفع می‌گردد؛ ولی اگر به جای آن با همان هزینه یا بیشتر نمونه دستباف آن را داشته باشیم پس از مدتی اگر نیاز به آن پول داشتیم و یا حتی اگر خواستیم تغییر دکوراسیون بدهیم ضرر زیادی متوجه سرمایه ما نخواهد شد و با کمترین هزینه به خواسته خود می‌رسیم. پس اگر یک تیر و دو هدف داریم فرش دستباف گزینه‌ای بی رقیب است.

اشتباه پنجم:

کشورهای توسعه یافته امروزه با تمام پیشرفت علمی و تکنولوژیکی که داشته‌اند امروزه با هزینه‌های کلان قصد دارند فرهنگ و تمدن خود را با تمام مشکلاتش از زیر خروارها خاک بیرون ‌آورند و آن را ارج نهند و به آن افتخار ‌کنند. حتی گاهی اوقات پا را فراتر نهاده و فرهنگ سایر اقوام و ملل را با هزینه‌های هنگفت برای خود جعل می‌کنند. این در حالی است که ایران عزیز ما دارای فرهنگ و تمدنی شهره عام و خاص است. و از نمونه‌های زنده، پویا و اصیل این فرهنگ که پس از هزاران سال به نسل امروز رسیده فرش دستباف است که امروزه خود همچون درختی پربار در جای جای جهان سایه افکنده؛ که متاسفانه آنگونه که باید و شاید در داخل کشور مورد حمایت مصرف کنندگان داخلی قرار نمی‌گیرد و احتمال اینکه با این جریان دستخوش سلائق بیگانگان گردد و از مسیر اصیل خود منحرف گردد بسیار است.
لذا ما می‌توانیم با خرید هرتخته فرش دستباف ایرانی در زنده نگه داشتن این فرهنگ اصیل ایرانی نقش موثری داشته باشیم. تا بدین وسیله همچنان که این فرهنگ زنده به ما رسیده است ریشه‌دار تر از قبل به آیندگان برسد و فرهنگ ایران و ایرانی با صلابت‌تر از گذشته مایه مباهات و فخر ما باشد.