اولین جشنواره ملی قالی فاخر برگزار شد

شرکت فرش ایران با «ترنج تبریز» خوش درخشید

روز شنبه یکم اَمرداد ۱۴۰۱ اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اصفهان میزبان آیین پایانی اولین جشنواره ملی قالی فاخر بود. رویدادی که شرکت سهامی فرش ایران با قالی ترنج تبریز در آن خوش درخشید.

اولین جشنواره ملی قالی فاخر که نمایشگاه آثار منتخب آن از ۲۹ تیرماه در مجموعه سیتی سنتر اصفهان گشایش یافته بود، عصر روز شنبه ۱ مرداد ۱۴۰۱ با اعلام قالی‌های برگزیده و تجلیل از خالقان آن‌ها در محل اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اصفهان به کار خود پایان داد.

این جشنواره که فراخوان آن ۲۰ خردادماه اعلام عمومی شد با اظهار ۲۲۹ قالی از ۱۵ استان کشور در ۷ گروه مورد ارزیابی و پایش اولیه داوران قرار گرفت که از این بین ۱۱۲ قالی به مرحله نهایی داوری رسید. نهایتا در داوری حضوری قالی‌های رسیده به این مرحله با نظر هیئت هفت نفره داوران ۴۹ اثر به نمایشگاه آثار منتخب راه یافتند. شرکت سهامی فرش ایران نیز با دو اثر در گروه فرش‌های کلاسیک شهری باف بین ۳۵ تا ۵۰ رج و کلاسیک شهری بیش از ۵۰ رج در این نمایشگاه حضور درخور و شایسته‌ای داشت.

در پایان برگزیدگان اولین جشنواره ملی قالی فاخر به شرح زیر معرفی شدند:

تندیس قالی فاخر

در گروه کلاسیک شهری باف با رج شمار بیشتر از ۵۰: اثر ترنج تبریز متعلق به شرکت سهامی فرش ایران
در گروه کلاسیک شهری باف با رج شمار بیشتر از ۵۰: اثر فلک الافلاک متعلق به باقر صیرفیان
در گروه فرش های تمام ابریشم: اثر هوناز متعلق به علی بردبار
در گروه کلاسیک شهری باف با رج شمار بین ۳۵ تا ۵۰: اثر هستی متعلق به علی بردبار
تندیس قالی برگزیده مردمی: اثر نورا متعلق به سهیل بیگدلی
در گروه فرش روستایی: اثر ترنج متعلق به رضا نصوحی

همچنین قالی‌های شایسته تقدیر به شرح زیر معرفی شدند:

در گروه فرش های تمام ابریشم: اثر گل و بلبل متعلق به وحید اسم خانی
در گروه فرش های کلاسیک شهری باف با رج شمار بیشتر از ۵۰: اثر گلستان متعلق به مهدی اعتزازیان
در گروه فرش های کلاسیک شهری باف با رج شمار بیشتر از ۵۰: اثر هلیا متعلق به علی دربهانی
در گروه فرش های عشایری و گبه: اثر ناز خاتون متعلق به علی قربانی
در گروه سایر رسته‌ها: به خاطر هنر قیچی زنی اثر گردون مهر متعلق به ناصر ملفوظی

در اقدامی متفاوت لوح سپاس بافنده هم به سرکار خانم مریم صالحی رسید

گفتنی است در این رویداد بیانیه هیئت داوران به شرح زیر توسط تورج ژوله قرائت شد

بیانیه هیأت داوران اولین جشنوارۀ ملّی قالی فاخر

با سلام برتمامی هنرمندان ایران زمین بویژه هنرمندان، متخصصین وعلاقه‌مندان فرش ایران. ازسال ۱۳۸۸ خورشیدی فرش دستباف ایران وارد عرصه‌ای از رقابت و رویارویی هنرمندان گشت که با هشت دوره برگزاری تا سال ۱۳۹۷ با نام جشنواره فرش برتر، اهداف و الگوهایی خاص و متفاوت از عرصه‌های جاری و متداول درتجارت و بازرگانی فرش دستباف را در دستورکارخود قرارداد. این اُلگوها، علاوه بر انتشار درقالب دستورالعمل‌های اجرایی وگروه‌بندی فرش‌ها، همواره با تأکید مضاعف داوران هر دوره ازجشنواره بصورت بیانیه‌های صادرشده، نشان دهندۀ بخشی از اهداف ومسئولیت‌های مرکزملی فرش ایران به عنوان دستگاه نظارتی واجرایی دولت درعرصۀ فرش دستباف ایران بوده و هست .

هم اکنون دربرگزاری اولین جشنواره ملی قالی فاخرکه شالودۀ آن برپایۀ هشت جشنوارۀ پیشین بنیان یافته، همچنان مرکزملی فرش دستباف ایران درآیین نامۀ منتشرشده، اهداف اصلی این جشنواره را درچنین مواردی اعلام داشته است :

ترغیب به عرضۀ قالی‌های فاخر، ایجاد انگیزه برای ظهوراستعدادها، اصل خلاقیت همراه با حفظ اصالت، برندسازی وایجاد اُلگوهای مناسب فرشبافی، وآخرین هدف، کمک به بازاریابی قالی‌های تولیدی. با توجه به موارد برشمرده، خلاصه و اهم معیارهای داوری نیزبه شرح ذیل بوده است:

اصل اصالت به معنی تطبیق هویت نقشه و شیوه بافت با منطقه‌ای که هر فرش در پرسشنامۀ ثبت نام به آن منتسب گشته.

عاری بودن ازعیوب بافت و رعایت اصول صحیح و پذیرفته شده درقالیبافی.

رعایت اصول رنگ‌گذاری و نقشه کشی.

توجه به اصل نوآوری وخلاقیت با رعایت اصالت‌های بومی وهویتی هر فرش.

ضوابط مذکور، ازآغاز تا به امروز این جشنواره را به رقابتی هویت‌شناسانه برای فرش دستباف ایران مبدل نموده است. دراین دوره از جشنوارۀ قالی فاخر، هیأت داوران با بررسی ۱۱۲ قالی از مجموع ۲۲۹ اثر راه یافته به بخش نهایی، نتایج داوری خود را به دبیرخانه جشنواره اعلام داشتند. بدیهی است که کسب عنوان قالی برگزیده در هر بخش، فقط به منزلۀ گزینش و کسب عنوان فاخر از میان قالی‌های ارایه شده در این جشنواره است، نه قالی منتخب در گسترۀ بافندگی کشور.

با توجه به موارد برشمرده، هیأت داوران اولین جشنوارۀ ملی قالی فاخر مواردی را به شرح ذیل در قالب پیشنهاد برای مرکزملی فرش دستباف ایران با هدف برگزاری بهتر و باشکوه‌تر جشنواره، و توصیه‌هایی را برای هنرمندان شرکت کننده، معروض می‌دارند.

۱ – این جشنواره باید به نحوی برنامه‌ریزی و برگزارگردد که تمامی هنرمندان فرش ایران از شرایط مناسب برای ارسال وحفاظت‌های فیزیکی و حفظ حقوق معنوی بویژه طرح و رنگ، اطمینان یابند. به همین دلیل باید زمان و فرصت مناسب درکنار امکانات حمل و ارسال به نحو مطلوب از سوی مرکزملی فرش و همکارن برگزارکننده، مهیا گردد.

۲ – بسیار بدیهی است که قالی‌های شرکت کننده درگروه‌های ذیربط باید از اولین ویژگی برای سنجش داوری برخوردار باشند. به دیگرسخن، محل بافت باید مشخص و بطورصریح اعلام گردد. دراین دوره از رقابت تعداد هشت درصد از قالی‌های شرکت داده شده فاقد هویت برای داوری بودند و این به معنای حضور ۱۸ قالی بی‌نام از سوی هنرمند یا مالک اثر بوده است. پیشنهاد می‌شود از دوره آتی، آثاراین چنین درهمان مرحله اول ازدور رقابت حذف گردند.

۳ – آمارقالی‌های شرکت داده شده نشان می‌دهد که گروه قالی‌های کلاسیک شهری‌باف با ۴۵ درصد ازمجموع آثارمعرفی شده، بیشترین سهم را در گروه های هفت گانه این دوره ازرقابت به خود اختصاص داده‌اند. بخش نگران کننده از این آمار حضو ر ۴۰ درصدی قالی‌های بیش از ۵۰ رج می باشد و تنها ۵ درصد ازقالی‌های معرفی شده با اقل ویژگی‌های یک قالی فاخر، دارای رجشمارکمتراز ۳۵ بوده‌اند و این یعنی زنگ خطر برای بخش بزرگی از سنت وکهن اُلگوهای فرشبافی ایران. موضوعی که نه تنها آمارکوچک این جشنواره برآن صحه می‌گذارد، بلکه واقعیتی است که طی دو سه دهه اخیر گریبان فرش ایران را گرفته است و ضروری است از سوی مرکز ملی فرش ایران تمهیدات لازم اندیشیده شود.

۴ – همانگونه که اشاره شد، اصل تجارت و بازرگانی به عنوان آخرین شاخص در اهداف مرکز ملی فرش ایران و متعاقب آن درنحوه قضاوت و ارزیابی داوران مورد توجه بوده است. با این وجود، بررسی کلی قالی‌های شرکت داده شده نشان می‌دهد که دو اصل مورد توجه شرکت کنندگان، قالی‌های ریز بافت و به احتمالی، پُرفروش و موفق دربازار کسب کار بوده است. جای تردیدی نیست که درجریان مطالبه‌گری خانواده فرش دستباف ایران ازمرکزملی فرش، می‌توان جشنواره‌ای رقابتی برای قالی‌های پُرفروش و مورد توجه بازار و خریداران داخلی و خارجی بدعت نهاد که فرآیند داوری و قضاوت درآن مبتنی برمستندات و شاخص‌های دیگری است. اما چه توان کرد که این چنین رقابتی با اساس جشنواره قالی برتر در دوره‌های گذشته، و جشنواره قالی فاخر دراین دوره، در تضاد آشکار است. پیشنهاد می‌شود یا نسبت به تغییر اُلگوها و اهداف این جشنواره تجدید نظر اساسی صورت گیرد یا دو جشنوارۀ جداگانه با اهداف متفاوت برگزار گردد.

۵ – اصل نوآوری و خلاقیت از اهم شاخص‌های تمامی ادوار جشنواره فرش برتر و همچنین جشنواره قالی فاخر در این دوره بوده است. ازسوی دیگر، داوران جشنواره باید تا حد امکان و متکی بر تجارب خود، نسبت به رصد نمودن و بررسی خلاقیت‌های به ظهور رسیده و موفق هنرمندان درسال‌های گذشته وآثاری که در این رقابت شرکت داده می‌شوند، اقدام نمایند. به همین دلیل قالی‌هایی که بیش از یک، دو، و حتی قریب به سه دهه ازظهور شیوه‌های بدیع و نوآورانۀ آنها می‌گذرد از ورود به بخش داوری در این جشنواره باز می‌مانند. اگرچه مواجهه با چنین آثاری به منزلۀ موفقیت طولانی مدت برخی از نوآوری‌ها و شیوه‌های متداول است و باید ازقالی‌ها و صاحبان ایده‌های این چنین تقدیر و قدردانی نمود، اما این جشنواره، رویدادی است برای عرضه و رقابت ایده‌ها، خلاقیت‌ها وابتکارات بدیع و روزآمد.

۶ – موضوع کپیه‌برداری و اقتباس ازطرح‌ها و ایده‌های سایر هنرمندان از مواردی بسیار مهم و بنیادی در این جشنواره است. چنانچه در هر مرحله از داوری، به نحوی موضوع کپیه‌برداری در نقشۀ یک قالی محرز گردد، از دور رقابت حذف خواهد شد. چنانچه این موضوع پس از اعلام نتایج نیز به نحوی تأیید گردد، نسبت به عودت جوایز اقدام و قالی دیگری که درمرحله داوری درجایگاه دوم قرارداشته، جایگزین خواهد شد .

۷ – بخش قالی‌های قدیمی با قدمت بیش ا ز ۵۰ سال، ازبخش‌های اصلی، جذاب و پُرمخاطب این جشنواره بوده است که احتمالا به جهت مسایل مرتبط با حمل ونقل، محافظت وسایر موارد برشمرده در ردیف اول، دراین دوره حذف گردیده است. هیأت داوران تقاضا دارند با مهیا شدن شرایط و زیر ساخت‌های لازم برای حضور مجموعه‌داران و مالکان چنین قالی‌هایی، امکان حضورآنان دراین گروه برای دوره‌های آتی فراهم گردد.

۸ – هیأت دوران اولین جشنوارۀ قالی فاخر، از مرکز ملی فرش ایران تقاضا دارند، بنا بر ملاحظات خاصی که در تفسیر و مفهوم برخی از واژه‌ها و عبارات بنیادی وجود دارد و زیرساخت اصلی برگزاری این جشنوارۀ رقابتی است، مفاهیم و معانی این عبارات و واژگان را با تمهیدات لازم و موثر، برای شرکت‌کنندگان بازگو و شفاف‌سازی نمایند. برخی از عبارات همچون فاخر، اصالت، خاستگاه بافت، نوآوری و خلاقیت، و همچنین اقتباس بنا بر تحولات و رویدادهای گریز ناپذیر درعرصۀ بافندگی بویژه اُلگوهای رقابتی دراین جشنواره، نیازمند تفسیروشناخت دقیق‌تری است.

۹ – گزینش قالی فاخر در هر گروه ازجشنواره، به معنای کسب این عنوان برای همان فرش خاص می‌باشد و استفاده از عنوان فاخر در فروش و تجارت برای قالی‌های مشابه، از اصول و اخلاق حرفه‌ای به دور بوده و شایستۀ هنرمندان و خانوادۀ فرش ایران نیست.

درخاتمه، هیأت داوران اولین جشنوارۀ ملی قالی فاخر مراتب امتنان و تشکر خود را از ریاست و کارشناسان مرکزملی فرش ایران که دربرگزاری دوباره این رویداد هنری همت نمودند، و همچنین گروه برگزارکننده دراتاق بازرگانی استان اصفهان و مجتمع توسعه ارتباطات پگاه بویژه دبیر اجرایی جشنواره جناب آقای علی میرجمالی که متحمل زحمات بسیاری گردیدند اعلام داشته و امید است درسال‌های آتی شاهد برگزاری مستمر و باشکوه‌تر این جشنواره باشیم.

حسین استکی – حمید ذوالانواری – علی میرزازاده – سیدرضی میری – کریم میرزایی – سیدمرتضی میرمهدی – تورج ژوله

اصفهان/ یکم مردادماه ۱۴۰۱