از اُ. سی. ام تا شرکت فرش ایران

در دوره قاجار تقاضا برای خرید فرش‌‌های دستباف ایران در غرب افزایش یافته بود؛ ولی تولیدکنندگان خرد ایرانی با تولید غیرمتمرکز، توان تأمین تقاضای بازارهای جهانی را نداشتند. از این‌رو چند شرکت چندملیتی در صنعت فرش ایران سرمایه‌گذاری کردند و افزون‌ بر آن، مدیریت و بازرگانی فرش را نیز در دست گرفتند. شرکت‌هایی چون اُ.سی.ام[۱] در شرق و زیگلر در غرب ایران شعبه‌‌هایی برپا کردند.

همدان، سر در ورودی شعبه، دهه اول قرن ۱۴ هجری خورشیدی

بسیاری از تولیدکنندگان و بازرگانان داخلی که نیروی رقابت با انحصار، سرمایه‌ و حجم تولید شرکتی چندملیتی را نداشتند به‌ناچار کار فرش را رها کردند. فعالیت این شرکت‌ها تا سال‌های آغازین دوره پهلوی هم ادامه داشت اما با آغاز دوران رکود اقتصادی در غرب (۱۳۰۸ خورشیدی)، ناچار به ترک ایران شدند. این دوران مقارن بود با سیاست ایرانی کردن مؤسسات غربی به دست رضاشاه. برآیند همین سیاست بود که سبب شد شرکت‌های چندملیتی مایملک خود را به دولت ایران واگذار کنند.

هنرمندان واحد طراحی شرکت فرش ایران، کرمان ۱۳۱۱

دولت وقت تشخیص داد با استفاده از قانون تجارت، سازمانی به‌صورت «شرکت» پایه بگذارد تا ضمن انجام خدمات لازم برای فرش ایران به تولید و بازرگانی هم بپردازد؛ بنابراین اساس‌نامۀ «شرکت سهامی فرش ایران» با هدف «ترویج صنعت فرش‌بافی و سایر صنایع کوچک دستی به‌وسیلۀ ایجاد کارگاه‌ها، دادن سفارش به صنعتگران و انجام کلیۀ عملیات مربوط به آن‌ها و همچنین بازرگانی آن در داخل و خارج و انجام هرگونه راهنمایی مربوط به آن» در سال ۱۳۱۴ به ثبت رسید.

نمای خارجی کارخانه تامین مواد اولیه کرج – سال ۱۳۴۶

«شرکت سهامی فرش ایران» در آغاز زیر نظر «بانک فلاحتی و صناعتی» فعالیت می‌کرد و رسالت آن الگودهی و بازگرداندن کیفیت نزول کرده فرش ایرانی بود و تا سال ۱۳۵۴ در هشت منطقه (تهران، تبریز، مشهد، کرمان، اصفهان، کرمانشاه، همدان و اراک) فرش می‌بافت؛ چنان‌که در سال ۱۳۵۶ دو تا سه درصد کل تولید ملی فرش در ایران بر دوش شرکت فرش بود.

واحد طراحی شرکت فرش ایران – کرمان

پس از انقلاب اسلامی هم «شرکت سهامی فرش ایران» چون گذشته به فعالیت خود تاکنون ادامه داده است. البته در راستای سیاست خصوصی‌سازی بخش دولتی، نخست در سال ۱۳۹۲ به «بانک تجارت» و پس از آن در سال ۱۳۹۶ به «مؤسسه اعتباری ملل» واگذار شد. «شرکت فرش ایران» هم‌اکنون در بیست و سه شهر ایران شعبه فعال دارد و مطابق سنت‌های هر منطقه فرش می‌بافد.

دفتر مرکزی شرکت فرش ایران – تهران؛ خیابان فردوسی

 OCM (Oriental Carpet Manufacture)