روز باشکوه

پوستر فیلم روز باشکوه

به مسئولین شهری کوچک در حاشیة کویر (احتمالاً جایی در استان سمنان) اطلاع داده می‌شود که یکی از مقامات بلندپایه دربار پهلوی قرار است با قطار به شهر آنان آمده و از شهر بازدید کند. مسئولین برای استقبال از آن مقام، دست‌به‌کار می‌شوند و می‌کوشند از تمام امکانات در برگزاری مراسم استقبال استفاده کنند. از سوی دیگر دوچرخه‌سواری جوان به نام گل‌آقا که از اهالی شهر است و در مسابقات آسیایی مدال طلا کسب کرده، به زادگاهش بازمی‌گردد و با استقبال پرشور همشهریانش روبرو می‌شود. وقتی مسئولین از علاقة مردم به گل‌آقا مطلع می‌شوند، تصمیم می‌گیرند از محبوبیت او برای کشاندن مردم به مراسم استقبال آن مقام درباری استفاده کنند؛ همچنین فرماندار و مقام‌های نظامی و امنیتی از گل‌آقا می‌خواهند تا با استفاده از نفوذی که در مردم دارد آنان را ترغیب کند که قالی‌های منازل خود را در اختیار فرمانداری بگذارند تا مسیر استقبال را با آن فرش کنند. گل‌آقا حاضر به همکاری نمی‌شود و ادامه ماجرا…

این خلاصه داستان فیلم «روز باشکوه» (۱۳۶۷) ساخته کیانوش عیاری است. آنچه این فیلم را برای دوستداران فرش دیدنی می‌کند فرش کردن و آذین‌بندی خیابان‌ها با قالی است؛ گرچه در فیلم، فرش‌آذین‌ کردن کوچه و خیابان‌ها به سبب عدم همکاری گل‌آقا و مردم با مقامات فرمانداری اتفاق نمی‌افتد اما موضوع آذین بستن کوی و برزن با فرش، سنتی کهن در ایران بوده است که امروز دستکم در شهرهای بزرگ دیگر رواج ندارد و عموماً جای آن را بنرهای پلاستیکی و… گرفته است.

در تواریخ دوره تیموری آمده است که شاهرخ دستور داده بود که در و دیوار هرات را به مناسبت ورود ایلخچیان ختن با فرش آذین ببندند.

پاره‌فرش تیموری، موزه بناکی آتن

در عکس‌های دوره قاجار نیز چند نمونه از این سنت را می‌بینیم مانند این تصاویر:

اما بیشترین عکس‌هایی که نشان‌دهنده استفاده از فرش برای آذین‌بندی کوچه و خیابان است، مربوط به دوره پهلوی است.

گرچه این رسم امروز دیگر ورافتاده است اما هنوز کهن‌سالانی در ایران آن را به یاد می‌آورند و این‌گونه روایت می‌کنند که برای اجرای آن عموماً از مردم کمک گرفته می‌شد. مراسمی چون برگزاری عروسی یا استقبال از یک شخصیت یا حتی بدرقه یا تشییع جنازه برخی افراد را با فرش کردن کوی و برزن برگزار می‌کردند و عموماً هم کار به‌این‌ترتیب انجام می‌شد که مردم یک یا دو فرش خود را برای برگزاری تحویل می‌دادند و رسید یا چیزی شبیه آن دریافت می‌کردند و پس از مراسم فرش را تحویل می‌گرفتند و برای ایران و ایرانی چه استقبال و بدرقه‌ای خوشایندتر از اینکه قدم بر فرش بگذارند و چشمشان بر اسلیمی‌ها و ختایی‌ها و رنگ‌های قالی بگردد.

گرداوری: دکتر داود شادلو
عضو هیئت علمی گروه فرش دانشگاه هنر شیراز