چه فرشی را مرمت کنیم؟

یکی از متداول‌ترین سؤالات به ظاهر ساده که در مورد فرش‌های آنتیک می‌پرسیم این است که آیا بهتر است آنها را مرمت کنیم؟ اغلب، این سوال به جای ویژگی‌های زیبایی‌شناختی، حول ارزش فرش می‌چرخد. برای پاسخ ادامه مطلب را بخوانید.

چگونه تشخیص دهیم که آیا فرش شما ارزش صرف هزینه برای مرمت آن را دارد یا خیر؟

پاسخ به این پرسش، به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما نکته اصلی این است: مرمت فرش شما بر ارزش فرش تاثیر می‌گذارد. در برخی موارد، بازسازی ارزش فرش شما را افزایش می‌دهد و در موارد دیگر، ممکن است ارزش فرش شما را کاهش دهد – به خصوص اگر مرمت ضعیف انجام شده باشد. فرش‌های اصیل، خواه یک میراث یا گره‌بافته‌ی عتیقه و ارزشمند باشد، خواه بافت یک صنعتگر خوش ذوق؛ سرمایه‌گذاری است. برای این آثار، زمان و خلاقیت صرف شده است و برای حفظ سلامتشان در دهه‌های آینده، سزاوار مراقبت و توجه مناسب از سوی صاحبانشان هستند. اما آیا همه فرش‌ها ارزش هزینه کردن دارند؟ می‌دانیم در حالی که برخی از فرش‌ها برایمان ارزش احساسی و معنوی دارند (که با پول نمی‌توان آن را سنجید!) برخی دیگر از فرش‌ها، ممکن است هزینه مرمت را توجیه نکنند. در اینصورت بهتر است از تعمیر و ترمیم‌شان صرفنظر کرد، مگر اینکه به هر حال، همچنان بخواهید اینکار را انجام دهید.

وقتی فرشی آسیب دیده است اولین سوال بهتر است این باشد که آیا فرش شما ارزش سرمایه‌گذاری برای مرمت آن را دارد یا خیر؟

پاسخ به این بستگی دارد که آیا مرمت فرش، ارزش آن‌را افزایش می‌دهد یا تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند. این سؤالی کلی است و تقریباً در هر مورد استثناهایی وجود دارد. در بیشتر موارد، مرمت فرش‌های مدرن امروزی، ارزش ذاتی برای مرمت کردن را ندارند. با این حال اگر فرشی را دوست دارید و نوعی وابستگی عاطفی به آن دارید، شاید بهتر است آن را تعمیر کنید. وقتی صحبت از فرش‌های عتیقه به میان می‌آید، مجموعه عواملی از جمله: رنگ، نقش، تکنیک ساخت، متریال، قدمت و مکانی که در آن ایجاد شده است، در تعیین ارزش فرش برای مرمت نقش دارند.

 در ادامه مطالبی ارائه می‌شود که شامل نکاتی است که می‌تواند در تصمیم‌گیری برای مرمت فرش به کارتان بیاید.

 فرش‌هایی که احتمالاً ارزش سرمایه‌گذاری برای مرمت را دارند:

 • فرش‌هایی که نمایانگر دوره‌تاریخی خاصی هستند، مانند فرش‌های دوره صفویه، به دلیل اهمیت تاریخی و نادر بودن، در طول زمان بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

• همچنین فرش‌هایی با نقش‌های خاص، در طول زمان بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند، ما نند قالی‌های مشاهیر، فرش‌های گلدانی یا نقش‌های درخت زندگی.

• قالی نفیس بافته شده توسط استادان بافنده و یا شرکت‌های معتبر تولید کننده: مانند حاجی جلیلی، استاد محتشم و عبدالحسین کرمانی، شرکت فرش ایران که همیشه در شرایط مناسب، قیمت بالایی به همراه خواهد داشت.

•نمونه‌های خوب از فرش‌هایی که متعلق به مکان‌های خاصی مانند تبریز، بیجار، کاشان و هریس باشند نیز، ارزش بیشتری دارند.

• فرش‌های عشایری و روستایی هم محبوب هستند و ارزش خود را حفظ می‌کنند، اما از آنجایی که همه‌ی آنها فرش‌های گران قیمتی نیستند، باید هزینه مرمت را در مقابل ارزش واقعی فرش سنجید.

به خاطر داشته باشید که موارد فوق فقط کلی‌گویی هستند و ارزش ارزیابی هیچ فرش خاصی را بیان نمی‌کنند. به طور کلی، هر چقدر فرشی احتمال بیشتری برای نگه داشتن یا ارزشمندشدن به مرور زمان را داشته باشد، بیشتر نیازمند سرمایه‌گذاری برای مراقبت و در صورت نیاز مرمت دارد تا سالم‌تر و در وضعیت بهتری نگه داشته شود. پس تنها به یک حرفه‌ای که در  زمینه‌ی فرش‌های قدیمی و بسیار مرغوب تخصص دارد، اجازه دهید سرمایه شما را مرمت کند.

همه تعمیرات فرش یکسان نیستند

 اگر می‌خواهید فرشی با ارزش سرمایه‌گذاری، یا قطعه ‌فرشی که برایتان ارزش معنوی دارد را مرمت کنید، با دقت تصمیم بگیرید. همه خدمات مرمت فرش یکسان نیستند. مرمت و ترمیم فرش عتیقه، اغلب به معنای دوباره بافتن و گره زدن مجدد آن با استفاده از روش دقیقی است که برای ایجاد قالی اصلی استفاده شده است. تنها یک متخصص مرمت فرش بسیار ماهر می‌تواند این تکنیک را دقیقاً اجرا کند، به گونه‌ای که حتی تشخیص قسمت مرمت شده دشوار خواهد بود. توجه کنید که مرمت ضعیف به طرز چشمگیری آشکار خواهد بود و ظاهر فرش را خراب می‌کند و بر ارزش فرش هم تأثیر منفی می‌گذارد. مرمت فرش چیزی بسیار بیشتر از دوختن آن است. این روش مناسب فرش آنتیک نیست.

علاوه بر این، تطبیق دقیق رنگ‌های به کار رفته در اصل فرش دشوار است. رنگ‌های موجود در فرش دارای متغیرهای زیادی است. از جمله نوع رنگ‌ها و اینکه، ممکن است به مرور زمان کم رنگ و یا محو شده باشند. رنگ‌های تازه وقتی در کنار رنگ‌های اصلی فرش قرار می‌گیرند همیشه آشکار می‌شوند، اما یک مرمتگر خوب می‌تواند تقریباً مطابقت کاملی ایجاد کند. رسیدن به این مرحله، نیازمند مهارت و تمرین است.

گاهی اوقات پاسخ این است که فرش را مرمت نکنید! مواردی وجود دارد که سرمایه‌گذاری برای مرمت فرش، انتخاب اشتباهی است. این در صورتی است که فرشی دارید که ارزش فروش مجدد زیادی ندارد یا فرش کلکسیونی با کیفیت موزه‌ای و بسیار کمیاب است. زیرا مرمت می‌تواند ارزش یک فرش بسیار کلکسیونی و موزه‌ای را کاهش دهد. تنها استثنا در صورتی است که تعمیر برای حفظ یکپارچگی خود فرش و تثبیت آن برای جلوگیری از فروپاشی بیشتر ضروری باشد. اگر فرش شما دارای یکی از این شرایط باشد، بهتر است برای تصمیم‌گیری درباره مرمت آن از یک متخصص نظر و مشورت بگیرید.

 در حال حاضر، یک روند طراحی و تکمیل وجود دارد که به فرش‌های نو، ظاهری کهنه می‌دهد. اما چرا وقتی می‌توانید یک فرش واقعی را داشته باشید، به یک تقلبی رضایت دهید؟ اگر فرشی دارید که سن خود را نشان می‌دهد، برای سبک‌های گوناگون دکوراسیون، مناسب است و می‌تواند به طور موثر، سختی فضای داخلی مدرن را کاهش دهد. این فرش‌ها می‌توانند به فضاهایتان جان تازه‌ای ببخشد.

تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا فرش‌های عتیقه خود را تعمیر کنید یا خیر:

همانطور که می‌بینید، تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا فرش خود را مرمت کنید یا نه، به عوامل مختلفی بستگی دارد. همیشه بهتر است در مورد شرایط خاص خود با یک متخصص با تجربه مشورت کنید. اگر تصمیم به مرمت فرش دارید، حتما درباره‌ی روش‌های مختلف این کار سوال کنید. همچنین دیدن نمونه‌هایی از کیفیت کار، ایده خوبی است. این را از شرکت یا شخص مورد نظرتان بخواهید. در هر حال مرمت فرش عتیقه فرآیند ساده‌ای نیست و به خودی خود یک سرمایه‌گذاری بزرگ است، بنابراین مهم است فردی را انتخاب کنید که با تجربه و قابل اعتماد باشد تا کار را به درستی انجام دهد. این تصمیم مربوط به چیزی است که باید با آن زندگی کنید، بنابراین مطمئن شوید که فرد متخصصی را برای این کار انتخاب کرده‌اید.

ترمیم فرش آنتیک: هدف از ترمیم فرش کمیاب، عتیقه یا ارزشمند، بازگرداندن زیبایی اولیه و یکپارچگی فیزیکی آن است که ممکن است در اثر استفاده از آن و به مرور زمان، آسیب دیده باشد. زمان و هزینه مورد نیاز بازسازی نه تنها به شرایط، بلکه به ارزش فرش در رابطه با هزینه تعمیر آن نیز بستگی دارد. بازسازی می‌تواند یک قطعه آسیب‌دیده را دوباره قابل استفاده و تجاری کند. اما در نهایت بزرگ‌ترین امتیاز در قالی‌شویی و مرمت فرش‌های آنتیک شرقی این است که بدانید یک اثر هنری کمیاب و زیبا برای نسل‌های آینده حفظ می‌شود.

 از بین بردن فرسایش بوجود آمده از سایش و سایر آسیب‌های ناشی از سال‌ها استفاده، بازسازی بخش‌هایی از فرش و ترمیم آن، نیاز به تطبیق دقیق نخ، رنگ و سایه دارد. این فرآیند مستلزم داشتن تخصص، آموزش و چشمی دقیق است تا تغییرات ظریف در بافت و رنگ فرش را شناسایی و بازیابی کند.

خلاصه ای از نکات اصلی ترمیم و تعمیر فرش

• تقریباً هر فرش و قالی را می توان تعمیر یا به حالت اولیه خود بازگرداند

• فرش‌های مستعمل یا قدیمی را که تصور می‌شود آسیب دیده‌اند دور نیندازید! یک متخصص حرفه‌ای ترمیم و مرمت، ممکن است راه حلی داشته باشد.

• برای کمک به تعیین اینکه آیا نسبت هزینه به ارزش سرمایه‌گذاری می‌ارزد، از شرکت یا شخصی که قرار است فرش را به او بسپارید، ارزیابی قیمت مرمت و تعمیر بخواهید.

• به یاد داشته باشید که نگهداری و تمیز کردن منظم و مستمر توسط یک متخصص می‌تواند از تعمیرات پرهزینه جلوگیری کند و حس و ظاهر فرش‌ها را در هر اندازه و سبکی حفظ کند.

• اگر فرش شما نیاز به رسیدگی دارد، برای جلوگیری از آسیب بیشتر و پرهزینه‌تر به فرش، تعمیر فرش را به سرعت شروع کنید.

• ممکن است تعمیرات جزئی فرش از قبیل شیرازه‌دوزی، ریشه‌بافی و عملیات مربوط به صاف کردن کناره‌های فرش را در صورت داشتن سلیقه و تجربه و حوصله در منزل انجام داد، ولی رفوگری و رفع چروکیدگی فرش به هر کیفیت کاری ست که فقط از عهده‌ی رفوگران متخصص برمی‌آید. پس فقط به کارشناسان ماهر و حرفه‌ای مرمت فرش اعتماد کنید.

فائزه قادری
کارشناس ارشد فرش دستباف