فرش اوکراین

آنچه در منابع مکتوب می‌توان از دستبافته‌های اوکراینی یافت این گونه است:

آنچه در دستبافته‌های اوکراین می‌توان دید تاثیرپذیری آن‌ها از فرش‌های فرانسوی و حوزه بسارابیا است. گلیم‌های ظریف با پودهای تکمیلی مورب (supplementary eccentric wefts) که به طور سنتی به آن‌ها «بِسرابی» گفته می‌شود، عمدتا در اوکراین تولید شده است اوکراین کشوری در اروپای شرقی است که دارای مرز مشترک با بلاروس از شمال؛ لهستان، اسلواکی و مجارستان از غرب؛ رومانی و مولداوی از جنوب و دارای خط ساحلی با دریای آزوف و دریای سیاه است. همچنین دومین کشور بزرگ اروپا پس از روسیه که از شرق و شمال شرق با آن همسایه است. پایتخت و بزرگترین شهر این کشور کیف است. زبان رسمی* و ملی، اوکراینی است و بیشتر مردم به زبان روسی نیز مسلط هستند. برای چندین قرن سرزمین اوکراین توسط ارتش‌های خارجی مختلف، از جمله تاتارها، پادشاهی لهستان، لیتوانی، سوئد، روسیه تزاری و امپراتوری اتریش-مجارستان اشغال شد. اوکراین پس از جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را از اتحاد جماهیر شوروی به دست آورد. اوکراین از زمان استقلال خود به عنوان یک جمهوری واحد تحت یک  نظام نیمه‌ریاستی* اداره می‌شود.

قالي‌هاي پرزدار از قرن هفدهم در خانه‌های اربابي و کارگاه‌‌های اوکراین بافته ‌شدند. طرح‌هاي گل‌دار، از طرح‌های اروپایی، به‌ویژه سبک فرش‌های دوره‌ لوئی فیلیپ (Louis-Philippe) فرانسه از مدل‌های ساوونری الهام گرفته شده‌اند. قالي‌هاي پرزدار پس از انقلاب روسیه در کارگاه‌ها یا آرتل‌های بافندگی بافته می‌شد. گلیم‌های تاپستري بافته شده با طرح‌های هندسی و گل‌دار تولید می‌شد که برخی دارای کتیبه‌های سیریلیک بودند.

 بسیاری از طرح‌ها و رنگ‌ بافته‌ها در اوکراین شباهت‌هایی با طرح و رنگ‌های منطقه بافندگی همسایه خود بِسِرابیا (Bessarabia) دارند. اعتقاد بر این است که کارگاه‌های اوکراینی و بِسِرابیا از طریق هنر و تجارت به هم مرتبط شدند. هر دو حوزه Needlepoint انگلیسی، شال‌های بته جقه‌اي و الگوهاي شبكه‌اي منظم را تولید می‌کنند. زمينه فرش و همچنین حاشیه‌ها و ترنج‌ها عمدتاً سیاه یا سیاه مایل به خاکستری است. قرمز اناری (از قرمز دانه) و رنگ فیلی با ترکیب‌های رنگي دیگر در رنگ مشکی نمایی جذاب ایجاد می‌کند. سایه‌های مختلف سبز، طلایی، خاکستری، قهوه‌ای، بژ و دارچینی برای نقشمایه‌های طرح و خطوط استفاده می‌شود. برای چندین دهه، پالت رنگ اوکراینی مورد توجه طراحان داخلی در سراسر جهان بوده است.

آنچه در دستبافته‌های اوکراین می‌توان دید تاثیرپذیری آن‌ها از فرش‌های فرانسوی و حوزه بسارابیا است. گلیم‌های ظریف با پودهای تکمیلی مورب (supplementary eccentric wefts) که به طور سنتی به آن‌ها «بِسرابی» گفته می‌شود، عمدتا در اوکراین تولید شده است، نه در بِسارابیا (جمهوری مدرن همسایه مولداوی) و بهترین نمونه‌ها مربوط به منطقه پولتاوا در شرق اوکراین می‌باشند. کوسیف در ایالت کاپارت در غرب اوکراین از مهم‌ترین مراکز بافت فرش این کشور بوده است. طرح فرش‌های این منطقه پرجزئیات و اغلب طرح‌های درخت‌های درهم تنیده پراز شاخ و برگ و گل شبیه پارچه‌ها و نقاشی‌های دیواری در کلیساها و کاخ‌ها بودند.

قالی‌های اوکراینی اغلب دارای چله‌های نخی و پرز پشمی، گره ترکی (متقارن) و رجشمار پایین (درشت باف) هستند و در ابعاد مختلف از اندازه کوچک (۳’×۵’/۵’×۸’)( ۲۴۰×۱۵۰ یا ۱۵۰×۹۰ سانتیمتر) تا اندازه اتاق غذاخوری(۹’×۱۲’ /۸’×۱۰’) (۳۰۰×۲۵۰ یا ۳۶۵×۲۷۵سانتیمتر)بافته شدند. فرش‌ها در مقیاس محدود در کارگاه‌ها بافته می‌شدند و پس از الحاق به شوروی در دهه ۱۹۲۰ تولید آن‌ها متوقف شد. امروزه بافته‌های قدیمی اوکراینی برای مصرف کنندگان و طراحان جذاب بوده و قیمت‌های بالایی در بازار دارند.

اوکراین بیشتر به خاطر كارهاي ماهرانه گلدوزی معروف است.گلدوزی به عنوان یک هنر عام به طور گسترده در پوشاک، رختخواب، پرده و روکش مبلمان استفاده می‌شود. بیشتر این گلدوزی‌ها مربوط به مناطق پولتاوا (Poltava) و کیف (Kiev)  است.

گردآوری: شهین نعمتی دهکردی
کارشناس ارشد فرش دستباف

*زبان اوکراینی از گروه زبان‌های اسلاو شرقی است و شباهت زیادی به زبان روسی دارد. لغات مورد استفاده در زبان اوکراینی بیشتر بر گرفته از زبان لهستانی است ولی دستور زبان آن به مانند زبان روسی می‌باشد و الفبای زبان اوکراینی نظیر زبان روسی سیریلیک می‌باشد و تفاوت میان این دو کم است.

*نظام نیمه‌ریاستی نوعی نظام حکومتی است که ویژگی‌های نظام ریاستی و نظام پارلمانی در آن تلفیق شده‌اند.