هوشمندی در سنجش رقبا

حمید کارگر

هفدهمین جلسه هیأت مدیره شرکت سهامی فرش ایران در ۱۳ تیرماه ۱۳۱۵ با حضور آقایان کاشف، نوروزی، توانا (اعضای هیأت مدیره) و آقای حاجی رضا جورابچی (عضو علی البدل) و آقای هیلد براند (مدیرعامل) تشکیل شده است. جلسه ای طولانی و سرشار از مباحثه که “طرز مشی شرکت در داخله” و “خط مشی شرکت در خارجه” را در دستور کار داشته است.

در این نشست مواردی همچون مواد اولیه، رنگ، اندازه، نقشه، تفتیش(نظارت فنی)، تبلیغات، احصائیه، بودجه و اصلاح اساسنامه مورد کنکاش و واکاوی قرار گرفته است که بازخوانی هر یک از این موارد شاید تکرار دردهای کهنه امروز هنر- صنعت فرش دستباف ایران به شمار آید و البته نشانه ای است از هوشمندی و درایت پیشینیان این حوزه.

آنچه برای بازخوانی در این نوشتار برگزیده ام، دقت نظر گردانندگان شرکت سهامی فرش ایران بیش از ۸۰ سال پیش در لزوم توجه به رقبا و دیگر کشورهای تولیدکننده فرش بوده است.
شاید امروز و با گسترده شدن ادبیات تجاری، بازاریابی و بازارشناسی در جامعه و با استوارشدن نهادهای گوناگون اقتصادی و ظهور انواع دانشکده های بازارمحور و پیدایش و انتشار انواع نشریات در حوزه اقتصاد و بازار، ضرورت توجه به شیوه عمل رقبای تجاری امری بدیهی و آشکار به شمار آید و همگان بر این باور باشند که برای بسط و توسعه فعالیت های تجاری ناگزیر باید چشمی هم به دیگر فعالان و کنشگران این حوزه داشت که گاه در قامت همکار رخ می نمایانند و گاه در هیبت رقیب.

اما با وجود این باور همگانی، در حوزه هنر- صنعت فرش دستباف آنچنان که باید و شاید در سنجش و بررسی وضعیت رقبا کوشا نبوده ایم و حتی گاه به سهو یا به عمد چشم بسته ایم و دلخوش بوده ایم به تکرار شعارهایی همچون “بی رقیب بودن فرش ایرانی”، “رهبر بودن فرش ایران در بازار جهانی این محصول” و… در حالی که بی گمان فرش دستباف ایران که تا همین چندی پیش شاخص ترین کالای صادراتی غیرنفتی این دیار به شمار می آمد برای بازیابی روزگار خوش گذشته، نیازمند این نگاه جامع و هوشمندانه به اقتضائات دنیای تولید و تجارت و گوشه چشم داشتن به نوع کنشگری دیگر کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده فرش دستباف است .

شگفتی و تحسین آنجا رخ می نمایاند که لا به لای اوراق و اسناد خاک گرفته و قدیمی هنر- صنعت فرش ایران توصیه های اکید متولیان دیروز این حوزه آشکار می شود که دیدن رقیب را بر خود فرض دانسته اند:

“شرکت مکلف است اطلاعات لازم را راجع بقالی بافی در سایر نقاط دنیا اعم از قالی ماشینی و دست بافت تحصیل و در جریان ترقی و تنزل آنها بوده و با قالیهای ایران مقایسه نماید.”

هیأت مدیره شرکت سهامی فرش ایران بر خود تکلیف کرده اند که رقیب را بشناسند. آن هم نه فقط در حوزه فرش دستباف که با ذکاوت و هوشمندی در آن سالها که هنوز فرش ماشینی مانند امروز تکثیر و فراگیر نشده بود، این کالا را نیز به چشم رقیبی دیده اند که باید پاییدش و باز نه فقط شناخت رقیب در حد یک بار گردآوری اطلاعات که یک پایش دایمی که همواره میزان پیشرفت و پسرفت آنان را نیز بسنجد و باز نه تنها سنجش ترقی یا تنزل رقیب بلکه مقایسه آن با وضعیت فرش ایران.

سطری کوتاه اما تکلیفی بزرگ و کاربردی که پس از گذشت چند دهه، نیاز امروز ما نیز هست.

بخشی از هفدهمین صورتجلسه هیئت مدیره شرکت سهامی فرش ایران