نمایشگاه بزرگ بوداپست

بوداپست در قرون وسطی، حکاکی روی چوب رویدادنامه نورنبرگ

در سال ۲۰۰۷م گروهی از مجموعه‌داران فرش و منسوجات مجارستان که خود را به نام گروه «دَه» معرفی کرده بودند با هدف معرفی دوباره فرش‌های شرقی به مردم مجارستان گرد هم آمدند. گرچه آشنایی مردم مجارستان با فرش‌های شرقی پیشینه بسیاری دارد اما دوران سلطه کمونیسم بر این کشور عملاً این فرش‌ها را از خانه‌های مردم جمع کرده بود و کمتر خانواده‌ای برای خرید فرش شرقی سرمایه‌گذاری می‌کرد. این گروه در سال‌های ۲۰۰۷، ۲۰۰۸ در دو شهر کوچک مجارستان نمایشگاهی برگزار کرده بودند اما در ژوئن ۲۰۱۰م بود که بزرگ‌ترین نمایشگاه فرش‌های خود را در موزه یهود بوداپست به نمایش گذاشتند. این نمایشگاه به دست وزیر فرهنگ وقت مجارستان، گابور گورگی که از علاقه‌مندان فرش‌های شرقی بود و آوریل امسال درگذشت، افتتاح شد. ۳۵ تخته فرش از مجموعه‌داران مجار سراسر جهان در این نمایشگاه ارائه شده بود که چند نمونه از این آثار را بررسی می‌کنیم.

این فرش در سده ۱۷م در کولا بافته شده است و از آن مجموعه دی اونگر است. ادموند دی اونگر، مجموعه‌دار پرآوازه مجارستانی و ساکن لندن بوده است. برای آشنایی بیشتر با دی اونگر و مجموعه او به یادداشت «نگاهی به پازیریک؛ نخستین مجله بین‌المللی فرش جهان» مراجعه کنید

یکی دیگر از آثار شگفت‌انگیز نمایشگاه، این فرش اصفهان است که در سده ۱۹م بافته شده. صاحب این فرش که ساکن نیویورک و مجارستانی است نخواسته که نامش برای عموم فاش شود. جالب اینکه این فرش برای بازدیدکنندگان یادآور رمانی است که گابور گورگی، وزیر فرهنگ مجارستان، نوشته است

گورگی با دنبال کردن فرشی بافت اصفهان که نقشه شکارگاه دارد، سرنوشت پرفرازونشیب خانواده‌ای یهودی را در مجارستان از سال ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۶ در کشاکش جنگ جهانی دوم روایت می‌کند. این رمان که «قالی شکار» نام دارد با استقبال خوب خوانندگان مواجه شد و از چاپ نخست آن در ۱۹۸۸م تاکنون هفت بار تجدید چاپ شده است. در آینده درباره این رمان خواهیم نوشت

فرش دیگری که در این نمایشگاه ارائه شده است از مجموعه‌داری مجار ساکن ترانسیلوانیا است. گرچه ترانسیلوانیا امروز در خاک رومانی قرار دارد اما پیش‌تر بخشی از مجارستان بوده است. برای مطالعه بیشتر درباره فرش‌های ترانسیلوانیا به یادداشت «فرش‌های سرزمین دراکولا» مراجعه کنید

همان‌طور که گفته شد این نمایشگاه تعداد زیادی فرش را از مجموعه‌های خصوصی در داخل و خارج از مجارستان گرد هم ‌آورده و به‌واقع ادای احترام به شور و شوق دوستداران فرش در مجارستان بود. دنیس سندور، از بنیان‌گذاران گروه ده، می‌گوید آرزوی ما این است که مجارستان دوباره به جایگاهی فعال و پرشور برای دوستداران فرش تبدیل شود.  او می‌افزاید بوداپست در زمینه فرش‌های شرقی شهر اولین‌ها بوده است مانند تأسیس نخستین انجمن دوستداران فرش در جهان که سال ۱۹۲۳م در بوداپست تشکیل شد، همچنین موزه هنرهای کاربردی بوداپست نخستین موزه بزرگی بود که در سال ۱۹۱۴م نمایشگاه فرش شرقی تک مضمونی را با نمایش ۳۵۲ تخته فرش عثمانی برگزار کرد

دنیس سندور بر این باور است که پیوند مردم مجار با فرش به خاستگاه عشایر مجار در استپ‌های اوراسیا برمی‌گردد. آنها کف یورت‌های خود را با فرش می‌پوشاندند. سندور درباره علاقه مردم مجار به فرش چنین استدلال می‌کند که چرا دیگر کشورهای اروپایی تحت سلطه طولانی عثمانی – مانند یونان یا صربستان – هرگز به‌اندازه مجارستان به فرش علاقه نشان نداده‌اند؛ زیرا پیوند ما با فرش به پیش از دوران عثمانی برمی‌گردد

این فرش که در نمایشگاه بوداپست ارائه شده است در هِرکه ترکیه و به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی ایران در ۱۹۷۱م و برای پیشکش به محمدرضا شاه پهلوی بافته شده است. از نشانه‌های هویت این فرش، نقش طاووس است که نماد شاهنشاهی پهلوی بوده است. در حاشیه فرش نیز نقش شیر بافته شده است

گردآوری: دکتر داود شادلو
عضو هیئت علمی گروه فرش دانشگاه هنر شیراز