فنی و حرفه‌ای یا کار دانش مسئله این است!

به گزارش روابط عمومی شرکت سهامی فرش ایران بسیاری بر این عقیده‌اند که آموزش‏‌ رسمی رشته‌های فنی و حرفه‌‏ای در ایران با ایجاد «دارالفنون» آغاز شد. چراکه شاگردان هم درس‌‏های نظری داشتند و هم درس‌‏های عملی. چنین دیدگاهی درباره تمامی مشاغل زیرمجموعه صنعت، کشاورزی و هنر قابل تعمیم و گسترش است. جالب آنکه در شهر تبریز پس از دوران مشروطه هنرستانی برای آموزش و ترویج قالی بافی تاسیس و آغاز به کار می‌کند. در واقع از نخستین هنگامِ آموزش‌های نوین فنون در کشور، توجه به فرش دستباف وجود داشته است و پس از گذر یک سده این دغدغه همچنان وجود دارد.

دیدگاه متفاوت در آموزش خود به خود وجه مثبت دارد اما در کشور ما نه تنها فرش دستباف بلکه شماری دیگر از حرفه‌ها دچار کشمکش میان دو رویکرد آموزش مهارتی هستند. توضیح آنکه سازمان فنی و حرفه‌ای کشور میراث‌دار صندوق کارآموزی است؛ که در سال ۱۳۴۹ با تصویب قانون کارآموزی، مسئولیت آموزش در صنعت برعهده آن نهاده شده بود. پس از سالیان و در ابتدای دهه ۷۰ خورشیدی گرایش کاردانش (کارودانش) با چنین دیدگاهی که دانش‌آموختگان پس از گذاران دوره سه ساله بدون هیچ کاستی بتوان وارد بازار کار شوند ایجاد و راه‌اندازی شد، در مقابل افرادی هم که در حوزه فنی و حرفه‌ای تحصیل کرده‌اند نیز می‌بایست این توانایی را داشته باشند؛ پس تفاوت در چه بوده؟

این دو رویکرد نه در بنیان که در پوسته خود متفاوت هستند. توانایی، آشنایی، هنرآموز، هنرجو، درک مطلب، واحد یادگیری و…. واژگانی هستند که در این کتاب‌ها آورده می‌شود. پنداشته می‌شود آنچه نادیده مانده آموزه‌هاست، مایگانی که می‌بایست آموزش داده شود. برخی هم که وارد بازار کار می‌شوند توانایی و پشتکار شخصی تاثیر بیشتری داشته تا شیوه و رویکرد آموزشی. از سوی دیگر نگاه فرودستانه به رشته‌های مهارتی به ویژه فرش دستباف چونان نایبندی است که بر گلوگاه فشار می‌آورد. بی آنکه بدانند کشورهای توسعه یافته توجه ویژه‌ای بر مهارت‌آموزی دارند. در کشور ما مهارت اندوزی جای مهارت‌آموزی را گرفته و شاهد مثال شرط داشتن مدرک فنی و حرفه‌ای برای دریافت بیمه است.

دست‌برقضا رشته‌های مهارتی بیشترین تناسب را برای خوداشتغالی دارند اما در کشور ما وضعیت به گونه دیگری است، گاه قوانین، گاه مجوزها و گاه تفکر قالب بر جامعه، افراد دارای مهارت را به سوی ایجاد کارآفرینی که نه بلکه به سوی کارورزی می‌کشاند.

وجوهی که در تعریف یونسکو از آموزش‌های مهارتی در کشور ما فراموش شده، مکمل بودن آموز‌ه‌های مهارتی و بار فرهنگی آنها است. فرهنگ هدف می‌آورد و تلاش‌ها را سمت و سو می‌دهد، و مهارت در کنار دانش برایندش بی‌شک کارآفرینی است اما مهارتِ تنها، یک کارورزی است، دیگران نقطه گذاری می‌کنند و کارورز انجام می‌دهد.