راهنمای استفاده از فرش دستباف در چیدمان خانه

برای بیش از چهار دهه، من این افتخار را داشتم که دانش و تخصصم را در اختیار مشتریانم بگذارم و به آنها کمک کنم که هنر فرش‌های دستباف شرقی را در زندگی خود بگنجانند. اما پیش از آنکه با بایدونبایدهای استفاده از فرش دستباف در خانه آشنا شویم نخست باید به این پرسش پاسخ دهیم که خانه چیست؟

قالی سلطان‌آباد با رنگ کمیاب نخودی در زمینه، محیطی بسیار دلنشین برای اتاق پذیرایی فراهم کرده است

قشقایی‌های فارس ضرب‌المثلی دارند که می‌گوید: خانه‌ام آنجاست که فرشم آنجا باشد.

در حالت ایده‌آل، خانه یک پناهگاه است، محیطی الهام‌بخش که در آن روان ما به آسایش می‌رسد و احساسات ما تعادل خود را بازمی‌یابند. جایی که شخص می‌تواند پس از انجام مسئولیت‌های روزانه استراحت کند و تن و روانش تازه شود. به‌ویژه در دنیای پر هیاهوی امروز که آلودگی‌های بصری، صوتی و روانی ما را دربرگرفته‌اند خانه می‌تواند آسایش‌گاه باشد.

قشقایی‌های فارس ضرب‌المثلی دارند که می‌گوید: خانه‌ام آنجاست که فرشم آنجا باشد. همچنین خانه جایی است که شما با اسبابی که دارید آن را می‌چینید و سامان می‌بخشید. اسباب‌های شما احساسات، ذوق زیباشناسانه، تاریخ خانوادگی و ارزش‌های شما را نشان می‌دهد. خانه خلوت شماست برای آسایش، وقت گذراندن با خانواده و دوستان. من بارها دیده‌ام که چگونه فرش‌های دستباف، هنر را به خانه‌ها پیشکش می‌کنند. هنری زیبا که کاربردی هم هست.

ببینید این قالیچه سراپی با نقش گلدان چه پیوند معناداری با گلدان‌های خانه برقرار کرده است

فرش دستباف کهنه یا نو؟ مسئله این است…

برخی از خریداران امروزی مردد هستند که آیا فرش‌های دستباف ایرانی اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم میلادی را برای خانه خود بخرند یا فرش‌های نوباف را؛ برخی خریداران فقط به فکر هماهنگ کردن فرش با جزئیات خانه خود مانند مبلمان، پرده‌ها و تابلوها هستند و به کیفیت فرشی که روی زمین می‌اندازند توجه چندانی ندارند. آنان گمان می‌کنند تولیدات معاصر گزینه بهتری هستند که خب از برخی سویه‌ها چنین است. برای نمونه فرش‌های دستباف معاصر (قاعدتاً اینجا منظور نمونه‌های خاص نیست) در اندازه‌های متنوع، رنگ‌های گوناگون همچنین طرح‌ها و نقوش بسیار در دسترس هستند. اما تفاوت یک اثر هنری نوآورانه کهنه و یک فرش تولیدی جدید که هر دو هم دستباف هستند در اصالت است. فرش‌های معاصر در اندازه‌های گوناگون، طرح‌های یکسانی را با رنگ‌بندی‌های متفاوت تکثیر می‌کنند اما فرش‌های دستباف عتیقه، یگانه و منحصربه‌فرد هستند. همان‌طور که برای کهنه کردن شراب هیچ میان‌بری وجود ندارد، برای فرش‌های دستباف نیز هیچ میان‌بری نیست. فرش‌های دستباف عتیقه‌ای که امروزه هنوز در دسترس ما هستند، از سنتی هزاران‌ساله برآمده‌اند که ارزشی معنوی دارند؛ چیزی که فرش‌های نوباف آن را ندارند و در مقایسه با فرش‌های عتیقه یکنواخت و بی‌جان هستند.

سمت چپ فرش دستباف سراپی ایرانی، اواخر سده ۱۹م با رنگ‌های زنده و شفاف
سمت راست فرش مدرن رومانی به تقلید از نقشه‌های سراپی ایرانی با رنگ‌های کدر و بی‌جان

چه فرشی برای کجا؟

برای اتاق‌های بزرگ با سقف‌های بلند، فرشی دستباف با رنگ‌های سیر و متضاد انتخاب کنید که اندازه نقوش بزرگ‌تر و واضح‌تر دارند. فرش دستباف با رنگ‌های ملایم و تضاد کم، اغلب در اتاق‌های بزرگ با سقف‌ بلند گم می‌شوند. فرش‌هایی با این‌گونه رنگ‌ها در محیط‌های کوچک‌تر و صمیمی‌تر بیشتر خود را به رخ می‌کشند.

بسیاری از مشتریان تمایل دارند کف اتاقی بزرگ را با فرشی بزرگ‌پارچه بپوشانند. این کار همیشه بهترین گزینه نیست و باید باتوجه‌به اندازه اتاق و کنج‌ها و محیط آن تصمیم گرفت. اما اگر همه چیز درست و اندازه باشد اتفاقی باشکوه رقم می‌خورد و فضایی یکپارچه به وجود می‌آید. در این صورت فرش شبیه یک بوم نقاشی عمل می‌کند و باشندگان اتاق را در هنر و جهان بافندگان غرق می‌کند. مانند زندگی در اثری هنری! بااین‌همه اگر بخشی از این فرش دستباف نیاز به شست‌وشو و مرمت پیدا کند کار دشوار می‌شود.

قالی دستباف بزرگ‌پارچه سلطان‌آباد (حدود ۱۸۵۰م) که در نشیمن خانه‌ای دوطبقه گسترده شده است. رنگ پس‌زمینه لاکی سیر و دیگر رنگ غالب، سرمه‌ای سیر است. نقوش و گل‌ها بزرگ و واضح هستند و باتوجه‌به اینکه فضا بزرگ و سقف بلند است، دیدن طرح، نقش و رنگ این قالی از طبقه دوم و بالای پله‌ها بسیار دلنشین است

به هر روی توجه داشته باشید عموماً فرش‌های بزرگ پارچه برای لابی هتل یا کاربردهایی ازاین‌دست مناسب‌تر هستند. البته اگر شما خانه‌ای بزرگ داشته باشید قاعدتاً می‌توانید به این گزینه همیشه فکر کنید. اما اگر نشیمن خانه شما کوچک است بهتر است که چندین فرش کوچک‌پارچه را به کار بگیرید. این تصمیم همیشه جواب می‌دهد زیرا کف زمین را به فضاهای مجزا و متمایز تقسیم می‌کند و در اتاق‌های پذیرایی کوچک این کار سبب می‌شود فضاها بزرگ‌تر دیده شوند.

نویسنده: جان دیوید وینیتز
ترجمه: داود شادلو