مراقبت و نگهداری فرش دستباف

فرش دستباف کالایی است گران‌بها که برای نگهداری آن باید برنامه دقیق و مرتبی داشت تا کمترین آسیب به آن برسد. بر اساس تجربه، مشاهده شده است که بیشترین آسیب دیدگی فرش‌های دستباف به ترتیب عبارتند از ساییدگی، پوسیدگی، بیدخوردگی و در هم آمیختن رنگ، با رعایت مواردی که در این راهنما ارایه می‌شود کمترین میزان آسیب دیدگی برای فرش ایجاد خواهد شد و مصرف کننده فرش می‌تواند تا مدت بیشتری از داشتن فرش دستباف خود لذت برده و در هنگام فروش آن نیز بهره بیشتری ببرد. همچنین با رعایت این دستورالعمل سرمایه ملی ایران که همانا کالای هنری فرش دستباف است، بهتر نگهداری شده و در موقع صادرات فرش کهنه، ارز بیشتری برای مملکت حاصل خواهد شد.

مراقبت‌های عمومی

1. فرش دستباف را روی سطح هموار مانند سنگ، موزاییک، سرامیک، پارکت و … پهن کنید. این سطح باید صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد.
2. فرش دستباف بر روی سطح گچی، خاکی یا آهکی نباید گسترده شود. این مواد به علت قلیایی بودن باعث تجزیه پشم و ابریشم خواهند شد.
3. هرچند فرش دستباف به اندازه کافی سنگین است که حرکت آن را محدود کند، ولی در طول زمان ممکن است در یک جهت حرکت کند. در این صورت برای جلوگیری از حرکت فرش می‌توان از ترمز فرش که به صورت قطعه‌ای از لاستیک خاص است و در زیر فرش می‌گذارند از حرکت آن جلوگیری نمود.
4. از قرار دادن اشیای سنگین دارای پایه‌های باریک مانند مبلمان بر روی فرش دستباف خودداری کنید. این امر باعث فشرده شدن فرش دستباف شده و در طولانی مدت ممکن است که اثر آن از بین نرود. در صورتی که به اجبار باید این کار انجام شود، بهتر است با قرار دادن زیر مبلی (چوبی یا پلاستیکی) زیر پایه مبل نیروی وارده را پخش کرد تا آسیب کمتری ایجاد کند و حداقل ماهی یکبار، محل پایه مبل را تغییر داد.
5. راه رفتن مداوم بر روی قسمت خاصی از فرش باعث ساییدگی فرش در آن محل خواهد شد. برای جلوگیری از این اتفاق می‌بایست حداقل هر شش ماه یکبار، فرش را سر و ته کرد تا پرزهای فرش امکان یابند به حالت اولیه برگردند و مقاومت بیشتری داشته باشند.
6. ریشه‌های فرش در صورتی که تردد زیادی روی آن‌ها صورت گیرد ممکن است آسیب ببینند. بهتر است در این صورت ریشه‌ها با پارچه پنبه‌ای لفافه دوزی شود.
7. از قراردادن گلدان و یا درختچه بر روی فرش و یا ریشه آن خودداری کنید. اغلب پوسیدگی فرش‌ها ناشی از آب اضافه پای گلدان‌ها است.
8. از استفاده مواد سفیدکننده برای شست و شو فرش یا ریشه آن خودداری کنید. این مواد باعث پوسیدگی زود هنگام فرش خواهند شد.
9. از قراردادن فرش دستباف در زیر نور مستقیم خورشید، مثلا کنار پنجره، خودداری کنید. در صورت لزوم، می‌توان از رو فرشی برای محافظت فرش استفاده کرد و بهتر است که هر دو یا سه ماه یکبار برای جلوگیری از نایکنواختی فرش، آن را سر و ته نمود.

مراقبت‌های هفتگی

• نظافت فرش از نظر گرد و خاک و آشغال کنترل شود. در صورت لزوم با استفاده از جاروبرقی ساده (بدون برس) آن را جارو کنید. توجه کنید هرقدر فرش کمتر جارو شود عمر آن بیشتر خواهد بود، بنابراین فقط در مواقع لزوم این کار انجام شود.
• در صورت مشاهده لکه بر روی فرش، مطابق توضیحات ارائه شده در این راهنما عمل کنید. در صورتی که لازم باشد با یک قالیشویی حرفه‌ای مانند قالیشویی شرکت سهامی فرش ایران، تماس بگیرید.

مراقبت‌های ماهیانه

• لبه‌های فرش را بدون آن‌که نیازی به جابجایی مبلمان باشد بلند کرده و زیر آن را جارو و با یک دستمال مرطوب و یا «تی» تمیز شود.
• اشیاء سنگینی که روی فرش قرار دارند مانند پایه مبلمان و میز چند سانت جابجا شوند تا از فشار به یک قسمت جلوگیری شود.

مراقبت‌های سالیانه

• با استفاده از جارو برقی برس‌دار و یا جاروی دستی، سطح فرش را جارو بزنید. دقت شود در صورت استفاده از جارو برقی برس‌دار، استفاده از آن در قسمت ریشه‌ها خودداری شود زیرا ممکن است ریشه‌ها درون برس جارو گیر کرده و باعث صدمه ریشه‌ها شود. آخرین مرحله جارو کشی در جهت خواب فرش باشد تا پرزهای فرش مرتب شده و نقوش وضوح خود را به دست آورند.