قالی‌شویی در غرب (از سده نوزدهم تا بیستم میلادی)

برای صدها سال، آویزان کردن فرش و با میله‌ای آهنی یا چوبی ضربه زدن به آن، کارآمدترین راه تمیز کردن فرش‌ها بوده است.

در اوایل سده نوزدهم میلادی، فرش‌های شرقی در اروپا و آمریکا با استقبال بسیار ثروتمندان، حتی طبقه متوسط و روستایی روبرو شده و مد روز بودند و با آنها اتاق‌های باشکوه را آذین می‌کردند. داشتن فرش شرقی نشانه این بود که شما در جامعه و شغل خود موفق هستید؛ اما پاکیزه کردن آنها موضوع دیگری بود. بیشتر کار به دست خدمتکارانی انجام می‌شد که خاک و دوده ناشی از آتش شومینه را با جارو و دستمال تر پاک می‌کردند. اما مشکل این بود که ذرات ریز دوده با جارو کردن پخش شده و بر فرش لکه می‌انداختند.

۱۸۰۰ میلادی

از رایج‌ترین روش‌های تمیز نگه داشتن فرش در آغاز قرن نوزدهم، استفاده از روفرشی‌های پشمی سنگینی بود که زیر میزها پهن می‌کردند تا از فرش در برابر ریخته شدن غذا و نوشیدنی محافظت شود. گاهی این روفرشی‌ها را با تکه پارچه‌های بی‌مصرف که به هم می‌چسباندند درست می‌کردند که ارزان‌تر از نمونه‌های پشمی درمی‌آمد. علاوه بر اتاق‌های ناهارخوری، این روفرشی‌ها در سایر بخش‌های خانه مانند اتاق کودکان نیز کاربرد داشت. برای نمونه در نقاشی «سه کودک» اثر ادوارد ویلیرز ریپینگیل که در ۱۸۲۹ کار شده است، زیر پای کودکان یک روفرشی انداخته‌اند که فرش تمیز بماند.

سه کودک، ادوارد ویلیرز ریپینگیل، ۱۸۲۹، موزه هنر بریستول

۱۸۳۰ میلادی

در دهه ۱۸۳۰، زنان خانه‌دار شروع به ثبت و مدون کردن فوت‌وفن خانه‌داری کردند و این شامل روش‌های پاک‌کردن لکه‌های فرش نیز بود. مطابق آثاری که از آن دوره بجا مانده است، استفاده از آب‌لیموی طبیعی برای لکه‌بری فرش رایج بوده است.

۱۸۶۹ میلادی

حدود ۴۰ سال پس از آن، قالی‌شویی تقریباً با آب‌لیمو، صابون و قدرت بازو انجام می‌شد؛ اما در سال ۱۸۶۹ آیوز دبلیو مک‌گافی نخستین جاروبرقی –البته اصطلاح جاروبرقی غلط مصطلح است و به این معنی نیست که این جارو با برق کار می‌کرده است- جهان را اختراع کرد. این دستگاه که با چوب و برزنت ساخته شده بود گرچه جمع‌وجور و سبک به نظر می‌رسید؛ اما کار با آن آسان نبود؛ زیرا سامانه مکشی آن دستی بود و با اهرم کار می‌کرد. بسیاری از زنان خانه‌دار آن روز، این دستگاه را معجزه فناوری مدرن می‌دانستند. یک شرکت قالی‌شویی آمریکایی حق اختراع مک‌گافی را خرید و بر آن نام گردباد گذاشت و در شیکاگو و بوستون گردباد را با قیمت ۲۵ دلار عرضه کرد که در آن زمان قیمتی بسیار بالا بود.

۱۸۸۰ -۱۹۰۰ میلادی

در سال ۱۸۹۹، جان تورمن، کارآفرین آمریکایی، نخستین جاروبرقی کاملاً موتوری را اختراع کرد که با بنزین کار می‌کرد. در سال ۱۹۰۱، مهندس بریتانیایی هوبرت سسیل بوث، جاروبرقی تورمن را کامل کرد و یک جاروبرقی با موتور درون‌سوز ساخت. موتوری که سسیل بوث اختراع کرده بود بزرگ بود و باید پشت یک گاری که اسبی آن را می‌کشید کار گذاشته می‌شد. خرید این دستگاه در توان همه مردم نبود؛ بنابراین شرکت‌هایی تأسیس شدند که به آنها سفارش نظافت فرش، پرده و تاپستری می‌دادند. روش کار به این گونه بود که گاری جلوی در خانه می‌ایستاد و موتور دستگاه روشن و شلنگ‌هایی بلند از آن به داخل خانه کشیده می‌شد. گردوخاک را هم به‌وسیله لوله‌هایی به بیرون هدایت می‌کردند. می‌توان گفت نخستین شرکت‌های تخصصی قالی‌شویی از همین دوره آغاز به کار کردند. خدمات جاروبرقی در ۱۹۰۳ برای هر خانه ۴ دلار بود.

۱۹۰۷ میلادی

تا اینکه در سال ۱۹۰۷، جیمز اسپنگلر آمریکایی نخستین جاروبرقی را اختراع کرد که به‌راستی با موتوربرقی و فرچه‌ای چرخان کار می‌کرد. جاروی او انقلابی در این زمینه بود. جیمز اسپنگلر، سرایدار فروشگاهی بزرگ در اوهایو بود. او فهمیده بود که منشأ سرفه‌های مزمن او، استفاده از جارویی است که با آن فرش‌ها را تمیز می‌کرده است؛ بنابراین اسپنگلر یک موتور فن قدیمی را سرهم کرد و آن را به جعبه صابونی که به دسته جارو منگنه شده بود وصل کرد. اسپنگلر با اضافه کردن یک روبالشی به‌عنوان گیرنده گردوغبار، یک جاروبرقی قابل‌حمل و برقی جدید اختراع کرد. او سپس مدل اولیه خود را بهبود بخشید. اسپنگلر نخستین کسی بود که کیسه پارچه‌ای قابل تعویض و لوازم تمیزکاری سرخود را برای جاروبرقی اختراع کرد.

۱۹۲۰ تا روزگار کنونی

در طول دهه‌های ۱۹۲۰ و ۳۰، با وقوع جنگ جهانی اول و رکود اقتصادی در ایالات‌متحده آمریکا، فرش‌های شرقی تا حدی از رواج افتادند و تنها پس از جنگ جهانی دوم و رواج دوباره واردات فرش‌های شرقی بود که قالی‌شویان به فکر استفاده از مواد شیمیایی برای پاک کردن فرش‌ها افتادند. در حال حاضر استفاده از مواد شیمیایی ایمن برای انسان و حیوانات خانگی همچنین دوستدار محیط‌زیست اهمیت دارد.

قالی‌شویی شرکت فرش ایران با امکانات به‌روز و به‌کارگیری موادی که به الیاف فرش و محیط‌زیست آسیب نمی‌رساند، همچنین نیروی متخصص در خدمت مشتریان گرامی است. ارائه خدمات برای تمامی فرش‌های دستباف اعم از پشمی، ابریشمی، قالی، گلیم، گبه و… است اما فرش‌های تولیدی شرکت در این مرکز قالی‌شویی با تخفیف ویژه طبق خدمات باشگاه مشتریان سرویس‌دهی می‌شوند برای اطلاعات بیشتر با شماره ۰۲۶۳۲۸۲۰۶۴۱ تماس بگیرید.

گردآوری و ترجمه: دکتر داود شادلو
عضو هیئت علمی گروه فرش دانشگاه هنر شیراز