اصیل‌ترین هنر ایرانیان در کتاب رکوردهای گینس

شاید کمتر ایرانی بداند که یکی از رکوردهای گینس فرش دستباف ایرانی است. فرشی که توسط هنرمندان و بافندگان بزرگترین و قدیمی‌ترین مجموعه‌ی تولید و بازرگانی فرش دستباف ایرانی -شرکت سهامی فرش ایران- طراحی، تولید، نصب و نگهداری می‌شود. در این یادداشت با بزرگترین فرش دستباف جهان که حاصل دست رنج هزاران هنرمند ایرانی است بیشتر آشنا می‌شویم.

رکورد گینس و فرش ایرانی

از سال ۱۹۹۵ میلادی (۱۳۷۴ خورشیدی) تا به حال هزاران رکورد در کتاب جهانی گینس ثبت شده که ایران و ایرانیان نیز سهم بسزایی را در این کتاب از آن خود کردند؛ از داغ ترین نقطه روی کره زمین در بیابان‌های ایران تا نام صدها هنرمند و ورزشکار برجسته میهن‌مان در فهرست رکوردهای این کتاب ثبت شده؛ اما در این میان رکوردی در کتاب گینس است که کمتر مورد توجه جهانیان قرار می‌گیرد، یعنی ثبت رکورد طراحی، بافت و نصب بزرگترین فرش دستباف جهان؛ فرشی که از طرح تا بافت و نصب و خدمات نگهداری آن همه در مجموعه بزرگ و پر افتخار شرکت سهامی فرش ایران به سرانجام رسیده است.

اما داستان بزرگترین فرش جهان از کجا آغاز شد؟

علاقه مردم امارات به مراکز خرید و کالاهای‌گران‌بها، شیخ زاید را بر آن داشت تا بزرگترین فرش دستباف جهان را به یکی از معتبرترین مراکز طراحی و تولید فرش در جهان یعنی شرکت سهامی فرش ایران بسپارد تا آن را در یکی از بزرگترین مساجد جهان، مسجد شیخ زاید بن سلطان آل نهیان بگستراند.

مسجد شیخ زاید نوزدهمین مسجد بزرگ جهان است که در شهر ابوظبی کشور امارات بنا شده. این بنای مجلل در ماه رمضان سال ۱۴۲۸ هجری قمری (۱۳۸۶ خورشیدی) همراه با بزرگترین فرش دستباف جهان افتتاح شد. مسجد شیخ زاید و فرش نفیس آن یکی از جاذبه‌‌های گردشگری امارات متحده عربی به‌شمار می‌آید که همواره چهره‌های مشهور دنیایِ سیاست، ورزش و هنر ‌از آن دیدن کردند و نظاره‌گر این فرش بی‌نظیر ایرانی بودند.

قبلیبعدی

بزرگترین فرش جهان تا قبل از سال ۱۳۸۶

اما جالب است بدانید تا قبل از بافت فرش مسجد شیخ زاید، لقب بزرگترین فرش جهان مربوط به فرش مسجد اعظم سلطان قابوس در کشور عمان بود. که البته این فرش هم در مدت سه سال توسط شرکت سهامی فرش ایران طراحی، بافته و نهایتا در سال ۱۳۸۰ در این مسجد نصب شد.

این فرش با ابعاد ۶۰ در ۷۰ متر و مساحت ۵۶۳۰ متر مربع در شهر نیشابور با رجشمار ۴۰ و  با ۲۸ رنگ از مرغوب‌ترین مواد اولیه بافته شد که نمونه دیگری از شاهکار هنر دست استادکاران این مرز و بوم است.

این فرش که طراحی آن کاملا به صورت سنتی و رنگ و نقطه دستی انجام شده تمامی سطح شبستان اصلی مسجد سلطان قابوس را تحت پوشش در می آورد. در طراحی ترنج مرکزی این فرش از نقوش زیبای سقف گنبد مسجد معروف شیخ لطف‌اله در اصفهان الهام گرفته شده است. هریک از نقوش بیضی شکل این ترنج که با فاصله گرفتن از مرکز ترنج به تدریج بزرگتر می‌شود، گنبد مقعری را در نظر بیننده منعکس می‌نماید که دقیقا در زیر گنبد مسجد قرار گرفته و ترکیب هماهنگ و زیبایی را با معماری داخلی مسجد بوجود می‌آورد. زمینه فرش با هنرمندی بی‌نظیری با گل‌های شاه عباسی تزیین یافته و گردش بندها و اسلیمی‌ها نیز به ارزش هنری این طرح می‌افزاید. شاید شیخ زاید هم مسحور جلوه همین قالی با شکوه در مسجد سلطان قابوس شد و تصمیم گرفت فرشی بزرگتر از ان را به هنرمندان ایرانی شرکت سهامی فرش ایران سفارش دهد تا چشم و چراغ مسجد مجللش باشد.

قبلیبعدی

دو میلیارد گره در بزرگترین فرش جهان

عرض بزرگترین فرش جهان ۱۳۳ متر، طول آن ۴۰ متر و قطر بخش محراب آن ۸ متر است که در مجموع مساحتش ۵۶۳۰ متر مربع است. این فرش در ۹ قطعه مجزا بافته شده است. تمام قطعات فرش پس از بافت به مسجد انتقال داده شدند و طی سه ماه در مسجد شیخ زاید با بهره‌گیری از مجرب‌ترین استادکاران ایرانی در نهایت دقت و مهارت به هم متصل و یکپارچه شدند. برای بافت این فرش ۱۲۰۰ بافنده ماهر نیشابوری به مدت ۱۸ ماه در دو نوبت کاری این فرش نفیس را به پایان رساندند.

رجشمار فرش ۴۰ گره در مقیاس ۶٫۵ سانتی متر و دارای ۲٫۱۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰ گره نامتقارن است، پس از اتمام بافت، مراحل تکمیلی در مجموعه کارخانجات شرکت سهامی فرش ایران در شهر کرج انجام شد.

نقشه این فرش افشان شاه عباسی، طرحی با چهار ترنج کناری و یک ترنج مرکزی و محرابی با شمسه‌ای عظیم و مشعشع است. در زمینه فرش از رنگ سبز استفاده شده که بکارگیری آن بسیار هوشمندانه بود زیرا این رنگ نمادی از سرسبزی و طراوت است، همچنین رنگ مورد علاقه شیخ زاید بوده است و به دلایل مذهبی نیز یادآور گنبد مسجد خضرا در بین مسلمانان است. از سوی دیگر رنگ طلایی (بژ) حاشیه فرش یادآور صحراهای امارات است.

در این فرش خطوط و برجستگی‌هایی برای نظم دهی صفوف نمازگزاران به هنگام پرداخت آن تعبیه شده که نشانی دیگر از خلاقیت هنرمندان ایرانی است.

قبلیبعدی

بدرقه باشکوه بزرگترین فرش جهان

پس از بافت، قطعات نه‌گانه برای بررسی نهایی و رونمایی از این شاهکار منحصر به‌فرد به تهران منتقل شد. روز  ۹ امرداد ۱۳۸۶ در مصلای تهران با حضور مسئولان کشوری و جمعی از هنرمندان فعال که در به ثمر رسیدن این اثر سِتُرگ نقش داشتند، بزرگترین فرش دستباف جهان در معرض دید عموم قرار گرفت تا بدرقه با شکوه ایران با این اثر منحصر‌به‌فرد ایرانی در تاریخ فرش‌بافی جهان باشد.

در این آیین همچنین از مدیران، طراحان و بافندگان منتخب که در پروژه طراحی تا تامین و بافت بزرگترین فرش دستباف جهان نقش داشتند تقدیر شد. گفتنی است برای پوشش خبری این رونماییِ افتخار آفرین رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی این رویداد را پوشش دادند و همزمان مسابقه عکاسی از بزرگترین فرش دستباف جهان هم برگزار شد.

قبلیبعدی

مقصد بزرگترین فرش جهان

سال ۲۰۰۷ میلادی (۱۳۸۶ خورشیدی) بزرگترین فرش جهان به وسیله یک فروند هواپیمای باری در دو مرحله به ابوظبی انتقال داده شد تا آخرین مراحل نصب در مسجد شیخ زاید انجام شود. این انتقال حتی در تاریخ ترابری هوایی ایران هم بی‌سابقه بود. انتقال ۳۵ تن فرش که گره گره کنارهم قرار گرفته بودند خود پروژه‌ای بزرگ بود.

برای نصب بزرگترین فرش دستباف جهان در مسجد شیخ زاید ۳۰ استادکار مرمت به مدت سه ماه قطعات فرش را دقیقا کنارهم متصل کردند. در نصب فرش‌ ستون‌ها دقیقا جانمایی شده و ترنج مرکزی با دقت بسیار قرینه چلچراغ بزرگ مسجد قرار گرفته است. مهندسی دقیق نصب فرش به شکلی است که به صورت کامل تمام سطح مسقف مسجد را پوشش دهد و لبه‌های فرش بدون فاصله‌ای از دیواره‌ها و ستون‌ها، کاملا زمین را بپوشاند. این نکته نشان از دقت و محاسبات دقیق نصب این فرش دارد.

قبلیبعدی

فرش ایران؛ افتخار ایران؛ هنری جهانی

امروزه مسجد شیخ زاید بن سلطان آل نهیان یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر ابوظبی در کشور امارات است که سالانه علاوه بر توریست‌های کشور امارات چهره‌های مختلف سیاسی، مذهبی، هنری و ورزشی هم از آن دیدن می‌کنند. اما بی‌شک زیبایی شاهکار فرش ایرانی، شکوه مسجد شیخ زاید را افزون کرده و چه نیکو هنری که جدای از هر سلیقه و نظری نام ایران را همواره با عزت و اقتدار در سراسر جهان پرآوازه کرده. شرکت سهامی فرش ایران به عنوان قدیمی‌ترین و بزرگترین شرکت فعال در عرصه تولید و بازرگانی فرش دستباف ایرانی این افتخار را داشته که خالق اولین و دومین فرش بزرگ‌پارچه جهان باشد و این مهم را با همکاری طیف گسترده‌ای از هنرمندان، مدیران، بافندگان و کارشناسان فرش ایران در کارنامه خود دارد.

جزئیاتی از بزرگترین فرش دستباف جهان

رکورد گینس بافت بزرگترین فرش دستباف جهان

گردآوری: دنیا فرح‌زاد
کارشناس فرش دستباف